Christian Van Thillo is de machtigste mediamagnaat van het Nederlandse taalgebied, maar hij praat nooit met de media. Althans, niet met journalisten die hem kennelijk onwelgevallige vragen stellen, zoals de redacteuren van het Vlaamse onderzoeksplatform Apache, en ondergetekende, al jaren doen. Van Thillo praat alleen met journalisten als hij hen nodig heeft, zoals toen hij zijn opvolger als ceo van zijn DPG Media-groep wilde voorstellen. ‘Praten met’ is feitelijk niet de juiste woordkeuze hier. Van Thillo houdt het liefst monologen, en dan bij voorkeur tot adverteerders, zoals tijdens zijn jaarlijkse Advertisers Summits, steevast gesitueerd in exotische oorden.
Gezien deze geschiedenis vat ik het op als een compliment, dat deze tycoon geheel onverwachts besluit zo’n monoloog tegen mij af te steken. Hij deed dat onlangs vanaf de eeuwig besneeuwde Olympus der Rijkste Belgen. Een treffende kathederkeuze, aangezien deze Belgische Quote-500 het familiefortuin dat Christian Van Thillo beheert, schat op een omvang van 1,6 miljard euro.
Zonder mijn naam te noemen, trok Van Thillo ineens van leer tegen een artikel dat ik al bijna drie jaar geleden publiceerde. Diep vereerd met deze aandacht, toonde ik mijn dank met een Twitter-draad. Het Nederlandse journalistenplatform Villamedia nam zowel Van Thillo’s filippica als mijn Twitter-draad over. Om ook de non-twitterati en niet-journalisten bij te lichten, publiceer ik op deze plek een meer uitgebreide en beter leesbare versie.
Van Thillo’s toorn betreft mijn rekensom uit 2019 rond een omvangrijke subsidie, die indirect ten goede komt aan DPG Media en rivaal Mediahuis, de van origine Vlaamse duopolisten die de afgelopen tien jaar voor een appel en een ei de complete Nederlandse dagbladmarkt hebben opgerold. De Belgische federale overheid subsidieert al jaren de bezorging van kranten en tijdschriften door het staatsbedrijf Bpost.
Momenteel bedraagt deze subsidie 178 miljoen euro per jaar, waarvan ongeveer 120 miljoen bestemd is voor de bezorging van alle Frans- en Nederlandstalige dagbladen. De rest is voor tijdschriften. Die laat ik hier verder buiten beschouwing. Overigens is DPG Media veruit de grootste tijdschriftenuitgever van België.
Zonder mijn naam te noemen, trekt Van Thillo ineens van leer tegen een artikel dat ik al bijna drie jaar geleden publiceerde
De Belgische staat maakt die 120 miljoen voor kranten over aan Bpost, niet aan de uitgevers. Toch hebben zij er profijt van dat zij niet zelf hun kranten hoeven te verspreiden, maar dat de postbodes van Bpost dat voor hen doen. DPG Media en Mediahuis profiteren ieder voor ongeveer 32 miljoen euro per jaar, zo rekende ik voor in mijn artikel uit 2019 – zie het tweede uitklapkader aldaar. Straks meer over hoe ik tot dat bedrag kwam.
Pas drie jaar later vecht Christian Van Thillo deze uitkomst publiekelijk aan op DeRijksteBelgen.be. ‘In Nederland beweren sommige journalisten’ – lees: Joost Ramaer – ‘dat we Nederlandse uitgeverijen hebben kunnen opkopen dankzij de postsubsidies. Voor hen is het een vaststaand gegeven dat DPG Media zijn succes deels te danken heeft aan subsidies, gewoon omdat ze dat gelezen hebben op sommige Belgische websites’ – lees: Apache.be, een van de zeldzame journalistieke platforms die Van Thillo en zijn zakenimperium consequent kritisch volgen.
Ten overvloede: ik heb dat niet ‘gewoon gelezen’, ik heb die rekensom heus helemaal zelf gemaakt. Dat kon ik doen, omdat België nog gezegend is met een instituut dat de papieren oplagen van dagbladen apart bijhoudt: het Centrum voor Informatie over de Media (CIM). Het Nederlandse Nationaal Onderzoek Multimedia ofwel NOM rapporteert al jaren alleen nog maar cijfers over ‘bereik’, waarin ‘papier’ en ‘digitaal’ op één hoop zijn geveegd.
Dat vinden DPG Media en Mediahuis wel zo fijn, want daardoor kunnen ze de laatste jaren volhouden dat het ‘bereik’ van hun Nederlandse kranten weer toeneemt, omdat er meer digitale abonnees bijkomen dan er papieren abonnees opzeggen, zonder dat zij inzicht hoeven te geven in het aantal van, laat staan in de inkomsten uit, die digitale lezers. Maar dat is een andere kwestie, voor een ander artikel.
Ik heb dat niet ‘gewoon gelezen’, ik heb die rekensom heus helemaal zelf gemaakt
Terug naar Van Thillo en zijn Olympus. Volgens hem klopt mijn rekensom niet. ‘De waarheid is anders en het irriteert me enorm dat we alsmaar vaker met deze verwijten geconfronteerd worden.’ Bpost zou de bezorgsubsidie ‘op een zeer inefficiënte manier’ besteden, waardoor DPG Media en Mediahuis ‘weinig baat’ zouden hebben bij die subsidie. Nu neem ik kritiek altijd serieus, dus we gaan ’s kijken wie er gelijk heeft.
Van Thillo redeneert als volgt. Bpost doet de bezorging niet helemaal voor niets. Het factureert een deel van de bezorgkosten aan de uitgevers, officieel tegen een ‘marktconform’ tarief. Deze constructie is ooit bedacht om te voorkomen dat de Europese Commissie de bezorgsubsidie zou brandmerken als verboden staatssteun. Momenteel maakt DPG Media ieder jaar zestien miljoen euro over aan Bpost ‘voor de verdeling van al onze publicaties’, kranten én tijdschriften dus, zo onthult Van Thillo in zijn alpiene tirade. Volgens hem komt dat neer op 34 cent per bezorgde krant, en zou dat ook de kostprijs zijn als DPG Media en Mediahuis de bezorging in Vlaanderen zelf ter hand zouden nemen, gezamenlijk, zoals zij ook in Nederland doen.
Met andere woorden: de twee uitgevers betalen nu al wat ze zouden moeten uitgeven als zij hun kranten zelf zouden distribueren, en hebben dus helemaal geen enkel profijt van de subsidie aan Bpost. Merkwaardig genoeg – het zou zijn betoog alleen maar sterker maken – is dat niet wat Van Thillo zegt. Hij heeft het over ‘weinig baat’ voor DPG Media, en licht dat zelfs toe.
Stel dat distributie in eigen beheer samen met Mediahuis in Vlaanderen ‘in de praktijk toch 50 procent duurder zou zijn’ dan in Nederland, ‘dan zou dit nog maar een impact hebben van 8 procent op onze Belgische winst voor belastingen. Op groepsniveau zou dit om 1,8 procent van onze winst gaan en nogmaals dan gaan we ervan uit dat we veel inefficiënter zouden werken in België dan in Nederland.’
Volgens Van Thillo’s redenering hebben DPG en Mediahuis helemaal geen enkel profijt van de subsidie. Merkwaardig genoeg is dat niet wat hij zegt
Voor de Belgische winst, en dus, neem ik aan, ook voor de groepswinst, neemt Van Thillo de EBITA. Voor de groep bedroeg die in 2021 330 miljoen euro, voor de Belgische tak 102 miljoen. Ik ben zo vrij de EBITDA aan te houden, want dat is de winst vóór belastingen én afschrijvingen, een post waarmee bedrijven hun winst heerlijk kunnen manipuleren. In 2021 behaalde DPG Media een EBITDA van 414 miljoen als groep, waarvan 142 miljoen in België. Acht procent van 142 miljoen zou evenveel moeten zijn als 1,8 procent van 414 miljoen. Maar dat is niet zo. ‘Weinig baat’ op z’n Van Thillo’s uitgerekend is ofwel 0,08 x 142 = 11,36 miljoen euro per jaar, ofwel 0,018 x 414 = 7,45 miljoen euro per jaar.
Hoe het ook zij, beide bedragen zijn fors lager dan ‘mijn’ 32 miljoen euro. Hoe kwam ik in 2019 tot dat cijfer? In 2018, het meest recente jaar waarover het CIM toen oplagecijfers had gepubliceerd, bedroeg de subsidie voor kranten 118,75 miljoen euro, en verspreidden alle Belgische uitgevers tezamen volgens mijn berekening 350 miljoen betaalde kranten: 1.150.000 kranten per dag, gedurende 304 dagen in het kalenderjaar. Per bezorgde krant kwam ik daardoor uit op een subsidie van 118,75 : 350 = 34 cent.
Destijds ging ik er vanuit dat Mediahuis en De Persgroep, zoals DPG Media toen nog heette, in Vlaanderen dagelijks ieder ongeveer 315.000 kranten door Bpost lieten bezorgen, ofwel ruim 95 miljoen kranten per jaar. En 95 miljoen maal 34 cent is 32,3 miljoen euro. Achteraf gezien schatte ik destijds de verspreide oplagen te hoog in. Sommige kleinere Belgische titels verschijnen op (veel) minder dan 304 dagen in het jaar. De totale verspreide oplage van alle titels tezamen kwam daarom in 2018 uit op 385.97.028 exemplaren, waarvan 327.887.732 betaald – en niet 350 miljoen. Uitgevers verspreiden altijd een deel van hun kranten gratis, voor marketing- en promotie-doeleinden. De subsidie per bezorgde krant was in 2018 dus 36 cent, niet 34 cent: 118.750.000 : 327.887.732 = 36,21.
Ook voor De Persgroep zat ik te hoog. Waar DPG de grootste is in Nederland, moet het in Vlaanderen, met twee titels, Mediahuis laten voorgaan, met vier titels. Volgens de CIM-cijfers liet Mediahuis in 2018 dagelijks 469.993 kranten bezorgen, waarvan 420.495 ofwel 89,5 procent betaald. Van die 420.495 liet Mediahuis er 315.000 ofwel 75 procent bezorgen door Bpost, en de rest door PPP, een ander distributiebedrijf.
‘Weinig baat’ op z’n Van Thillo’s uitgerekend is ofwel 11,36 miljoen euro per jaar, ofwel 7,45 miljoen euro per jaar
Voor De Persgroep verspreidde Bpost dat jaar 308.493 kranten, waarvan 257.563 ofwel 83,5 procent betaald – en niet 315.000. Volgens Van Thillo gebruikt ook DPG een andere distributeur voor een deel van zijn betaalde oplage: 15 procent wordt bezorgd door AMP. Ik ben zo vrij toch de gehele verspreide oplage toe te rekenen aan Bpost, want AMP is sinds 2016 een volle dochter van het Belgische staatspostbedrijf.
Het profijt van de bezorgsubsidie voor DPG Media komt dan uit op (257.563 x 304) x 36 cent = 28,19 miljoen euro. Dat is vier miljoen minder dan mijn eerdere 32 miljoen, maar nog altijd aanzienlijk meer dan de 7,45 dan wel 11,36 miljoen euro waarop Christian Van Thillo zijn ‘weinig baat’-voordeel becijfert. En die 28,19 miljoen was nog niet eens het hele verhaal. Ook in 2018 betaalde DPG Media een deel van de bezorgkosten aan Bpost, en wel een kwartje per krant, zo vertelde mij drie jaar geleden Piet Vroman, sinds jaar en dag de cfo van DPG Media.
In België bedroegen de totale bezorgkosten in 2018 dus 25 + 36 = 61 cent per krant. Dat was meer dan twee keer zoveel als de toenmalige kostprijs van de bezorging in eigen beheer in Nederland, door DPG en Mediahuis samen. Want volgens Vroman kostte de eigen Nederlandse distributie in 2018-2019 óók een kwartje per bezorgde krant.
Getuige Van Thillo’s bergrede is die kostprijs inmiddels gestegen tot 34 cent per krant, een toename met 36 procent in drie jaar tijd. Dat komt mij voor als heel veel. Wel is het zo dat de bezorgkosten per krant toenemen als de papieren oplagen dalen. En die oplagen dalen nog steeds, zo blijkt uit de laatste CIM-cijfers.
Bezorgde Bpost in 2018 in België nog 1.150.000 betaalde kranten per dag, in 2021 waren dat er 1.040.060, en 271 miljoen voor het hele jaar, dat volgens het CIM overigens 305 verschijningsdagen telde, ofschoon 2021 geen schrikkeljaar was. Deel 120 miljoen euro – de huidige jaarlijkse bezorgsubsidie voor kranten – op 271 miljoen kranten, en je komt uit op de huidige subsidie per krant: 44,22 cent. Dat is acht cent meer dan in 2018, een toename met 22 in plaats van 36 procent.
Tel de huidige subsidie per krant op bij de huidige werkelijke bezorgkosten per krant volgens Van Thillo, en je komt uit op totale Belgische bezorgkosten in 2021 van 44 + 34 = 78 cent per betaalde krant. Dat is zeventien cent meer dan in 2018, een stijging met 27,9 procent. Daarop zal Van Thillo doelen, als hij het heeft over de ‘zeer inefficiënte manier’ waarop Bpost de bezorgsubsidie besteedt. Maar 27,9 procent is nog altijd minder dan de toename van 36 procent waarop hij zelf uitkomt.
Getuige de oplagecijfers leverde de bezorgsubsidie DPG Media in 2021 een indirect voordeel op van 29,24 miljoen euro – veel meer dan Van Thillo’s ‘weinig baat’
Voor DPG Media bezorgde Bpost in 2021 252.419 kranten, waarvan 217.914 betaald. Vergeleken met mijn rekensom over 2018 leverde de bezorgsubsidie DPG Media in 2021 dus een indirect voordeel op van (217.914 x 305 = 66.463.770) x 44 cent = 29,24 miljoen euro. Dat is drie miljoen minder dan de 32,3 miljoen die ik uitrekende voor 2018, maar nog altijd héél véél meer dan de 7,45 dan wel 11,36 miljoen euro die Van Thillo ons voorspiegelt vanaf zijn Olympus.
We kunnen nog een andere invalshoek kiezen. Volgens Van Thillo betaalt DPG Media thans zestien miljoen euro per jaar aan Bpost voor de bezorging van kranten en tijdschriften. Zestien miljoen gedeeld door de totale verspreide oplage van (252.419 x 305 = 76.987.795) = 20,78 cent per bezorgde krant. DPG Media betaalt Bpost in 2021 dus 4,22 cent ofwel 16,9 procent minder dan in 2018, ofschoon de bezorgkosten per krant volgens Van Thillo in de drie tussenliggende jaren met 36 procent zijn toegenomen.
Het werkelijke voordeel voor DPG Media is nog groter, omdat die zestien miljoen euro ook de tijdschriften betreffen. Omdat ik niet weet hoeveel van die zestien miljoen voor de weekbladen is, houd ik maar vast aan 20,78 cent per krant. Zoals we hierboven zagen, bedragen de totale Vlaamse bezorgkosten, inclusief de subsidie aan Bpost, thans 78 cent per krant. Het indirecte voordeel van die subsidie voor DPG Media bedraagt derhalve 78 – 20,78 = 57,22 cent per bezorgde krant.
Dat is 21,22 cent ofwel 58,94 procent méér dan de 36 cent per krant uit 2018. Ongetwijfeld is een deel van dat verschil toe te schrijven aan de ‘zeer inefficiënte’ werkwijze van Bpost. Dit staatsbedrijf, zo stelt Van Thillo, zou namelijk ‘een leger postbodes die voor dit contract worden ingezet, moeten ontslaan indien de onderneming het contract zou verliezen’. De freelancers die DPG’s Nederlandse kranten rondbrengen, verdienen vast en zeker drastisch veel minder dan hun Belgische collega’s in vaste dienst. Dat kun je efficiënt noemen. Je kunt de bezorgsubsidie ook zien als lofwaardig werkgelegenheidsbeleid, waarmee de Belgische overheid tevens een hoogwaardige postservice in stand helpt houden.
Van Thillo ‘vanzelfsprekend solidair’ met Rossel en IPM? Als je goed luistert, kun je tot in Amsterdam het hoongelach horen van zijn twee Franstalige concurrenten
Van Thillo komt nog met een ander gelegenheidsargument aanzetten. ‘De distributie van de Franstalige kranten zou in eigen beheer onmogelijk kunnen gebeuren aan de huidige kostprijs, terwijl DPG Media en Mediahuis dit wel zouden kunnen’, zegt hij. ‘De Franstalige uitgevers weten dit en vragen vanzelfsprekend dat we solidair zouden blijven ten voordele van de hele sector. Vermits we niet de doodgravers willen zijn van de Franstalige pers, hebben we dat ook altijd gedaan.’
Van Thillo’s twee Franstalige concurrenten, Groupe Rossel en IPM Group, bedienen een veel kleinere markt, waardoor ook hun bezorgkosten per krant hoger zouden uitvallen als ze die voor eigen rekening zouden moeten verspreiden. In Wallonië wonen 3,6 miljoen Belgen, tegen 6,7 miljoen in Vlaanderen. Rossel en IPM verkopen in België – ze zijn ook actief in Noord-Frankrijk – samen 270.000 betaalde kranten per dag, DPG en Mediahuis tezamen 702.000 per dag.
Maar dan nog: ‘vanzelfsprekend’ solidair? Van Thillo? Als je goed luistert, kun je tot in Amsterdam het hoongelach horen, op de Brusselse directieburelen van Rossel en IPM.
Kortom: hoezo nou, ‘weinig baat’? Christian, man! Kom er toch rond voor uit dat je voor DPG Media een werelddeal hebt aan die bezorgsubsidie via Bpost! Terwijl je oplagen blijven dalen en je bezorgkosten per krant dus blijven toenemen, brengt die subsidie DPG Media een steeds groter indirect voordeel!
Knap werk hoor! Chapeau!
Waardeer dit artikel
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.