Voor Noorderzon Performing Arts Festival Groningen | Publicatiedatum: 22 augustus 2019

Als puber was ik hopeloos geremd. Wat ik werkelijk voelde en dacht, durfde ik niet met anderen te delen. Meer dan veertig jaar later kan ik me nog precies de momenten herinneren waarop het bijna zo ver kwam. Bijna – steeds net niet helemaal. En de hevige pijn die ik dan voelde: weer een kans gemist. In stilte was ik verliefd, in stilte worstelde ik met mijn eigen vragen en problemen, waar ik dan ook meestal niet of slechts zeer gebrekkig mee uit de voeten kwam.

Future Lovers (Unplugged) van het Spaanse makerstrio La Tristura – Itsaso Arana, Violeta Gil en Celso Giménez – sleurde mij weer helemaal mee naar die tijd. Spijt en pijn over al die gemiste kansen vermengden zich met een even verleidelijk als onmogelijk verlangen: als ik die periode nog één keer zou mogen overdoen – hoeveel mooier en rijker zou mijn leven dan worden? Of zou het alleen maar anders verlopen?

Future Lovers speelt zich af tijdens een nachtelijk feestje op een verlaten plek ergens op het Spaanse platteland waar Manuel zijn negentiende verjaardag viert, samen met zijn beste vrienden: drie jonge mannen – Pablo, Siro en Manuel – en twee jonge vrouwen – Sara en Itziar. Dan weer dansen de zes uitgelaten op harde muziek, flirten zij en rollen in omhelzing over de grond, dan weer roken zij rustig een joint bij het kampvuur midden op de vlakke, rechthoekige speelvloer, met het publiek langs de twee lange kanten.

De niet gebruikte tribune aan de achterkant, en een paar klonten aarde met planten en graspollen aan de zijkant van het toneel, suggereren de plekken in de vrije natuur waar zij zich af en toe terugtrekken. Alleen, om wat voor zich uit te mijmeren, of met een ander, om elkaar eens goed de waarheid te zeggen.

Het officiële frame van de voorstelling is Sara, maar dan jaren later. Als oude vrouw opent zij de show en sluit zij hem af, met een weemoedige terugblik op Manuel’s verjaarsfeest, een hoogtepunt uit haar jeugd. Op mij kwam die constructie wat gekunsteld over. Tijdens het nachtfeest zelf, het leeuwendeel van de show, speelt Sara een tamelijk ondergeschikte rol. Dan draait de voorstelling om twee andere assen.

Om Manuel, omdat het zijn verjaardag is die wordt gevierd, maar ook en vooral omdat hij van de zes het meest getalenteerd en openlijk zelfverzekerd is. Als enige weet hij precies wat hij verder wil met zijn leven: piano studeren aan het conservatorium van Parijs. En om Pablo, omdat hij in de loop van het feest de grootste sprong maakt van de zes: Manuel dwingt hem te reflecteren op wie hij zelf is, en wie zijn vrienden nou werkelijk zijn.

Pablo wikt en weegt, schrapt en schrijft

‘Jij bent mijn beste vriend,’ zegt Manuel tegen Pablo tijdens een onderonsje. ‘Ik wil graag dat je met me meegaat naar Parijs, ik ben bang dat ik je anders kwijtraak.’ Van zijn stuk gebracht, mompelt Pablo een obligate reactie: ‘Ik vraag me af of je mij wel nodig hebt daar.’ Later zien we hem alleen staan, elders op de speelvloer, als hij een eerlijker antwoord via WhatsApp probeert te formuleren. Hij wikt en weegt, schrapt en schrijft.

Manuel’s verzoek katalyseert Pablo’s coming of age. Een proces dat in het echte leven jaren in beslag kan nemen, condenseren de makers van Future Lovers heel mooi in enkele korte, ogenschijnlijk terloopse scènes. Weer wat later zien we Pablo alleen praten met Siro, tussen de pollen en planten. Siro vertelt dat hij het heeft uitgemaakt met Sara. Pablo denkt te weten waarom: ‘Jij hebt je altijd superieur gevoeld aan haar. En ook aan ons. Daarom zeg je altijd zo weinig, laat je je nooit in je ziel kijken.’

Even blijft het stil. Dan biecht Siro op dat hij tijdens het nachtelijke verjaarsfeest op slag verliefd is geworden op Itziar. Een indirecte reactie, maar voor zijn doen een opmerkelijke ontboezeming. Voor ons, de toeschouwers, een subtiel bewijs dat Pablo’s woorden hem diep hebben geraakt.

Voortdurend golft Future Lovers van zulke private momenten naar collectieve feestvreugde en weer terug, in een prachtige cadans. Het lichtplan golft mee – van de hele speelvloer als de zes dansen, naar één spot op een onderonsje of op Pablo’s eenzame worsteling met WhatsApp. Van mij had de voorstelling mogen eindigen op het moment, diep in de nacht, dat de zes uitgeput in slaap vallen, liggend naast en over elkaar. In plaats daarvan sluit Sara af door Coward te playbacken, een song van Yael Naïm waarin een oude vrouw teleurgesteld terugblikt op haar energieke jeugd: How did I become a coward?

Gekunsteld of niet, voor mij doet het frame met de oudere Sara nauwelijks iets af aan deze show. Vrijwel van meet af aan sleept hij mij mee, surf ik zelf op en neer tussen euforie en ontroering. Misschien komt het door mijn eigen herinneringen. Sommige anderen in de zaal werden veel minder geraakt dan ik. Maar is het niet juist een grote verdienste dat Future Lovers mijn eigen not so coming of age weet op te roepen?

De zes acteurs spelen zichzelf: hun personages dragen hun eigen namen

De pubertijd is een onuitputtelijk thema, dat regelmatig blijft opduiken in de verhalende kunsten. Mij deed Future Lovers vooral denken aan legendarische films als Ordinary People (1980), The Big Chill (1983) en The Breakfast Club (1985). Authenticiteit is wat de show verbindt met die klassiekers. De gesprekken die de zes met elkaar hebben, hun lichaamstaal, hun stemmingswisselingen, hoe zij met elkaar omgaan – op mij komt het allemaal totaal herkenbaar en geloofwaardig over.

Tijdens het nagesprek blijkt hoe dat zo is gekomen. De zes acteurs spelen zichzelf: hun personages dragen hun eigen namen. La Tristura maakte al eens een voorstelling met hen toen zij negen jaar oud waren, en hield die vijf jaar lang op repertoire. ‘Ook daarna zijn wij altijd met hen in contact gebleven,’ vertelden Violeta Gil en Celso Giménez. Een paar jaar geleden begonnen de makers een conversatie over hun eigen pubertijd, als onderwerp voor een nieuwe voorstelling. Vandaar was het een kleine sprong naar: waarom dan niet met deze zes, die we al zo goed kennen?

Future Lovers is niet louter persoonlijk. Er zit een prachtig gesprek in waarin Itziar de boventoon voert. Het gaat over sex – ‘Dat doen wij toch echt veel beter dan onze ouders’ – , maar ook over rechts-conservatieve schoolgenoten. ‘Vroeger hielden die hun mond. Nu hun opvattingen in de mode zijn, voeren zij het hoogste woord.’ Giménez legt uit waarom La Tristura voor pubertijd heeft gekozen: ‘Het huidige politieke klimaat is zo deprimerend, zo uitzichtloos. Ons eigen zieleleven is de enige vrije ruimte die ons nog rest.’ Dat geldt het sterkst voor jongeren, omdat zij nog zo’n lange toekomst voor zich hebben.

In die zin is Future Lovers uiteindelijk hoopgevend. Jongeren van nu gaan niet alleen beter om met sex. Ook mijn eigen kinderen, een paar jaren ouder dan deze zes, vormen, corrigeren en stimuleren elkaar en hun vrienden al jaren via persoonlijke gesprekken.

Gesprekken zoals ik die, mede dankzij hen, pas vele jaren na mijn eigen pubertijd heb leren voeren.

Future Lovers (Unplugged). La Tristura. De Machinefabriek.

Waardeer dit artikel

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.